Stećak, Donja Zgošća, Kakanj, Bosna
Nihad Filipović
Evo šta. Nema sumnje da je u Bosni u srednjem vijeku živio jedan narod imenom Bošnjani. U odnosu na susjedne zemlje koje su dobile ime po Slavenima, pa tako Hrvatska po Hrvatima i Srbija po Srbima, s Bosnom i njenim ljudima je bilo drugačije.
Bosna i Bošnjaci su nazivi predslavenskog korijena. Pouzdano je utvrđeno postojanje grada Bassania u predrimskoj Iliriji. Smatra se da je taj grad bio locira na sjeveru današnje Albanije, ublizu Jadranske obale, blizu granice sa današnjom Crnom Gorom.
I mada je grad uništen u rimskim osvajanjima, ime je ostalo. A kako se razvilo da se ime jednog uništenog antičkog grada u drevnoj Iliriji, prenese u vremenu na čitav jedan entitet kojeg od tog doba, u raznim izvedenicama, do danas poznajemo pod nazivom Bosna, i da li je Bassania referenca na rijeku Bosnu, kao što tvrde neki drugi izvori, to neka rasvjetljavaju eksperti. Ali je činjenica, da su Rimljani taj naziv preuzeli od starosjedilačkih Ilira, a onda se to dalje prenosilo u vremenu, sve do danas. O tome svjedoče rimski epigrafski artefakti, srednjovjekovni bosanski izvori, osmanistika o tome svjedoči itd. do najnovijeg doba kada na sobstvene oči i pamet vidimo postojanje Bosne i njenog naroda.
Zahvaljujući grčkom (rimskom) historičaru Apijanu iz I. vijeka n.e. i njegovom kolosalnim djelu Historija Rima (24. knjige), znamo i to, da je u antičko doba u Bosni živjelo ilirsko pleme koje se zvalo Poseni (moguće iskvarena grafija od Boseni).
Taj naziv su u vremenu naslijedili Bošnjani, kasnije Bošnjaci odnosno Bosanci. Ustvari, riječ je o narodu istog imena s kontinuitetom od preko 2.000 godina.
Jasno, za radikalnu nacionalističku, (čitaj političko-propagandističku, skr. polit-prop) srpsko-hrvatsku historiografiju, a i dio bošnjačkih i bosanskih munafika, ovo je tabu, nedodirljivi zabran jednom za svagda utvrđenih historijskih istina i plus., tzv. viših nacionalnih interesa (VNI).
VNI jasno, ne postoji. Ima samo nacionalni interes, a VNI je fikcija mitomanskog uma u određenoj kultur-političkoj funkciji – u našem slučaju u velikodržavnoj srbskoj odnosno hrvatskoj funkciji širenja u prostoru. Pa se onda u ime VNI petlja, laže, krivotvori…
Ponekad se doista čini kako bi dio tih polit-prop historičara, a i dio inteligenata zaleđenog uma, trebalo poslati u neku imaginarnu školu antropologije, etnogeneze i etno-nacionalizma za početnike, gdje bi imali prilike osvježiti znanje i pojmovno ovladati materijom, počevši od porodice, rodova, bratstava i plemena pa do naroda i nacija. I naravno, tzv. viših nacionalnih interesa.
A jednom u školi, eto prilike da im neko od eksperata za jezike objasni filigranstke mehanizme evolucije u jeziku i kako jezik privrnu, te od Dlamoča, evoluiralo u Glamoč, od Hlivna i Hlijevna u Livno, od Deliminijuma i Dumna u Duvno, a od od Bassanie i ilirskih Posena (Bosena), preko Dobrih Bošnjana i Bošnjaka do Bosne i Bosanaca.