Naslovnica, izvor – https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Coins_of_Theodoric_the_Great – kovanica kralja Theodorika Velikog.
Suad Haznadarević
Kraljevski monogrami su stilizirani natpisi ili logotipi koji se sastoje od inicijala monarha ili kraljevske porodice. Ovi monogrami se često koriste za zvanične dokumente, medijske svrhe, grbove i druge reprezentativne materijale. Oni služe kao simbol identiteta i statusa monarha i često su umjetnički dizajnirani.
KARAKTERISTIKE KRALJEVSKIH MONOGRAMA
Inicijali su često umjetnički povezani ili preklopljeni kako bi se stvorio skladan i estetski privlačan prikaz.Monogrami mogu sadržavati dodatne elemente (kao što su krune, grbovi ili drugi kraljevski simboli) kako bi se naglasio kraljevski status.Imaju dugu tradiciju i mogu se pratiti kroz vjekove, pri čemu su se s vremenom prilagođavali stilovima i običajima tadašnjih monarhija.Dizajn monograma može varirati ovisno o zemlji, vremenskom periodu i ličnom ukusu vladara.
Kraljevski monogrami nisu samo simbol ličnog identiteta već i simbol kontinuiteta i tradicije unutar vladarske monarhije.
Primjer je ilustracija rekonstruisanog grba Kotromanića, koja je napravljena na temeljima bobovačke nadgrobne ploče. Grb Kotromanića na kojem je kraljevska kruna sa ljiljanima, a ispod krune su inicijali „S“ i „T“. [1]
Pretpostavka da inicijali “T” i “S” na nadgrobnoj ploči, monogramu mogu biti inicijali bana i prvog bosanskog kralja Tvrtkaako se interpretiraju kao skraćenice za ime i važnost vladara. Inicijal “T” predstavljalo bi ime “Tvrtko”, dok inicijal “S” može označavati “Sveti” ili “Svjetlost”. “S” može značiti “Slava” ili se odnositi na pojmove vezane za svetost ili božansku zaštitu, (kralja Tvrtka krunisali sudidovi Crkve bosanske) što može simbolizovati njegovu ulogu kao kralja ili svetog vođu. U svakom slučaju, ove inicijale možemo posmatrati kao značajan dio historijskog i kulturnog nasleđa Bosne i Hercegovine, a svaki aspekt njihovog značenja može se tumačiti u svjetlu tadašnjih društvenih i političkih okolnosti.
MONOGRAM KRALJA THEODORIKA
Poznat i kao Theodorik Veliki, ima posebno historijske i kulturno specifične karakteristike koje su bile značajne kako za njegovo vrijeme, tako i za njegovu vladavinu. Theodorik je bio ostrogotski kralj koji je vladao od 475. do 526. godine i imao je ključnu ulogu u historiji kasnorimskog i ranosrednjovjekovnog evropskog prostora.
Foto izvor – https://en.wikipedia.org/wiki/Theodoric_the_Great. Bronzani teg, umetnut srebrom, s imenom Theodorik, izdao prefekt Katulin u Rimu, 493 – 526.
Evo nekoliko specifičnih osobina koje karakterišu Theodorikov monogram:
Umjetnički dizajn: Monogram Theodorika često je prikazan kao stilizirana skraćenica njegovog imena, pri čemu su slova povezana na način koji odražava umjetničke stilove gotskog doba. Tipični natpisi iz tog vremena često sadrže bogato ukrašene i interdisciplinarno oblikovane elemente.
Upotreba inicijala: Teodorikov monogram je često složen i može uključivati više od dva slova ili simbola. „T“ i „D“, koja označavaju „Thloderici“, a možda i „Dux“ (što znači vođa ili zapovjednik). “Flavius Theodoricus”.
Monogram je često složen i može uključivati više od dva slova ili simbola. Pažljivo osmišljen da odražava autoritet i legitimnost Teodorika kao vladara.
Pored inicijala “N”, monogram može uključivati i druga slova koja se odnose na njegovo ime ili titulu, kao što su “R” za “Rex” (kralj). Simboli poput krsta često su integrisani u dizajn, što ukazuje na arijansku rano-hrišćansku vjeru kralja i njegovo povezivanje sa rimskom tradicijom.
Ponekad monogram može uključivati ikonografske elemente poput palmi ili lovorovog vijenca, koji simbolizuju pobjedu i slavu. Ovi elementi dodatno ističu kraljevski status i vojničke uspjehe Teodorika.
Na Theodorikovim kovanicama koje su bile u opticaju tokom njegove vlasti,stubovima bazilika, palata i dokumentima su zastupljena tri oblika arijanskogkriža koji se mogu naći na objektima gotskog graditeljstva u kraljevskomadministrativnom i duhovnom centru Raveni.
Ova slova su često isprepletena, što je česta karakteristika monograma iz tog perioda.Monogram se pojavljuje u različitim natpisima, na novčićima i umjetničkim djelima tog doba, što pokazuje njegovu raširenost i značaj u javnom i službenom životu za vrijeme Theodorikove vladavine.
Foto, autor, Ravenna, PallazettoVeneziano.
Simbolika i značenje: Monogram se može tumačiti kao znak njegove autoritativnosti i božanskog prava na vladavinu. On odražava spoj rimske i germanske kulture, jer je Theodorik kao vladar ujedinjavao tradicije rimske civilizacije sa svojim ostrogotskim porijeklom.
Theodorik nije bio samo kralj Ostrogota, već je vladao i kao regent Italije, velikim djelom Zapadnog Rimskog Carstva,te se zalagao za kulturnu i administrativnu integraciju različitih naroda pod svojom vlašću. Monogram simbolizira tu povezanost i njegovu težnju ka uspostavljanju stabilne vladavine.Njegova vladavina je često bila viđena kao period relativne stabilnosti i prosperiteta, što se odražava i u upotrebi monograma kao simbola njegovog autoriteta.
Naviše primjera Teodorikovog monograma se nalazi u muzejima tog perioda, kao što su:
- MuseoArcheologicoNazionale di Napoli (Nacionalni arheološki muzej u Napulju, Italija)
- Museo della Civiltà Romana (Muzej rimske civilizacije u Rimu, Italija)
- British Museum (Britanski muzej u Londonu, Velika Britanija)
- LouvreMuseum (Luvr u Parizu, Francuska)
Ovi muzeji i institucije pružaju uvid u artefakte koji nose monogram Teodorika Velikog.
Monogram kralja Teodorika predstavlja fascinantan primjer umjetnosti i simbolike tog vremena. Ono jasno pokazuje njegov kraljevski identitet, kao i kulturne promjene u prijelazu iz kasne antike u rani srednji vijek. Svojim specifičnim dizajnom i upotrebom pruža uvid u vrijednosti i tradicije perioda njegove vladavine.
Skica monograma kralja Theodorika nađena u okolini Sarajeva [2]
S. Mesihović je pisao: „ Artur Evans, jedan od najvećih historičara i arheologa na svijetu, onaj koji je početkom XX. st. otkrio Kretsko – minojsku civilizaciju (trenutno najraniju poznatu europsku autohtonu civilizaciju), je u svojoj mladosti u dva navrata pohodio Bosnu i Hercegovinu. O tim putovanjima, istraživanjima i otkrićima Evans je pisao u svojim knjigama. U Sarajevo je Evans stigao 21. 8. 1875. god. i već na početku je njegov pronicljivi um na osnovi nekih nalaza, kao prvi istraživač, iznio tezu o postojanju grada iz epohe klasične civilizacije na sarajevskom polju i vezanosti za termo-mineralna vrela. Dok je boravio u Sarajevu, Evansje ostavio još niz zabilješki o arheologiji sarajevskog područja. Tako je u njegovo ruke došla i gravirana gema sa monogramom kralja Teodorika (vladao Ostrogotima od 471. god. a Italijom i provincijom Dalmacijom od 493. do 526. god.). Na gemi se čita latinski monogram : D(omini) n(ostri) T(h)eo(erici) r(egis), “Gospodara našeg, kralja Teodorika”. Gema je nestala već u XIX. st. i izuzev spomena i slike u Evansovom opusu o njoj se više ništa ne zna.“
————————————————————————-
[1] Izvor ilustracije Pavao Anđelić, Bobovac i Kraljeva Sutjeska. Stolna mjesta bosanskih vladara u 14. i 15. stoljeću, Sarajevo 1973.
[2] Foto je preuzet sa portala dr. SalmedinaMesihovića 20. april 2023.