Toulouse – Basilique de la Daurade Daurade; foto, Wikimedia Com
Suad Haznadarević
Goti vode porijeklo iz današnje Istočne Njemačke i Skandinavije (Götland). Početkom 3. vijeka plemena Goti, Vizigoti, Burgundi, Suvevi, Alani, Vandali, Langobardi, te Ostrogoti, pokucali su na vrata Rimskog Carstva.
Činjenica da se Rim vojno nije mogao oduprijeti narodu sa sjevera, nakon nekoliko izgubljenih bitaka, Gotima su dodijelili građanska prava i prihvatili ih u okvire Carstva. Goti su pljačkom Rima definitivno okupirali i pokorili Zapadno Rimsko Carstvo. Kao “federati” Vizigoti su se naselili u Galiji, na jugu Francuske i u Španiji. Vizigotski kralj Valija, za nesljavanje svog naroda, dobio je teritoriju Aqitanij, 418. g. U gradu Toulouse osnovali su centar novog, gotskog kraljevstva.
Nakon poraza od Franaka kod Vouilléa (507. godine), arijanski Vizigoti su izgubili teritorije sjeverno od Pirineja. Ostatak njihovog kraljevstva tada se u potpunosti premjestio na Iberijsko poluostrvo.
Španski Toledo je bio gotska krealjevina sve do arapskog osvajanja 711. godine.
Na sjeveru Afrike Vandali su osnovali svoju državu.
Ostrogoti (Istočni Goti) su ovladali Ilirijom sa istočnom granicom na rijeci Drini i današnjom Italijom sa glavnim centrom u Ravenni.
Foto KI, autor teksta; Gotska naselja i biskupije u južnoj Francuskoj
Ariansko-gotsko područje u Francuskoj bilo je tokom tog perioda koncentrisano na jugozapad današnje Francuske, posebno na područje Tolosanskog kraljevstva sa središtem u gradu Toulous.
Vizigotsko kraljevstvo („Regnum Tolosanum“) obuhvatalo je između ostalog:
- Akvitaniju (Aquitania) – kao središnju oblast kraljevstva, uključujući gradove poput Toulous, Bordeaux i Narbonn;
- Septimaniju (Narbonensis) – jugoistočni dio današnje Francuske duž obale Sredozemnog mora;
- dijelove Auvergnea, Limousina, Provanse i doline rijeke Loire, koji su privremeno bili pod gotskom kontrolom.
Po dolasku sa sjevera na granice Rimskog Carstva, većina Gota su prihvatili, u to vrijeme, dominantno arijansko vjerovanje.
Tako je Arijansko hrišćanstvo, koje su prihvatili kao svoju religiju iz istočnih dijelova carstva (područje Dunava i Balkana) prenijeli u Galiju, odakle se iz Toulousa širilo preko jugozapadnih regija Francuske. Odatle se arijanski Vizigoti povezuju sa arijancima drugih gotskih plemena poput Burgunda, Sveva, Vandala, Langobarda ili Ostrogota u Ravenni.
To je hrišćanska, klasično monoteistička denominacija, koja se temelji na ideji da je Isus kao Sin Božji stvoreno biće, podređeno Bogu. Isus ima svoj početak i time ne može biti Bog, koji je bez početka i bez kraja. Isus koji je Riječ Božja, po svojoj stvorenosti, ne može shvatiti Božju suštinu. [1] Ovo učenje se doktrinarno razlikuje od klasičnog kršćanskog nauka o Trojstvu. To je osnova za buduće nesuglasice i progonstva svih onih pokreta koji se nisu mogli saglasiti sa Trojstvom klasične crkve.
Arijanska hereza koja je sa Gotima zavladala Sredozemljem i način razmišljanja nosilaca suprotnih vjerovaja održao se kroz vrijeme. U kasnoj antici to su bili arijanci, u srednjem vijeku heretički Katarski pokret ili Albigenzi, Valdenzi, Patareni. Riječ “katari” potječe od grčke riječi καθαροί (katharoi) što znači “čisti”. U Iliriji, tačnije srednjovjekovnoj Bosni u historiografiji su nazvani Bogumili, Manihejci, Patareni. Međutim, bosanski heretici su sebe nazivali – krstajnima, čistim ili sljedbenicima “stare vire bosanske”, ( narodna vjera).
Geografski prostor Bosne i Hercegovine, Dalmacije, Italije, Juga Francuske, Španije, na kojima su živjeli arijanci, nakon nekoliko vjekova iznjedrio je jednu novu kontroverznu herezu, značajnu za historijski kontekst, koja je bila proganjana od Pape i inkvizicije.
U korist ovog može se navesti činjenica da je Neretvanska banovina u srednjem vijeku, današnja Dalmacija do Omiša nosila i drugi pogrdan naziv, Paganija (nekršteni).
Vizigotski kraljevi su uglavnom rezidirali u Toulouseu. Iz tog perioda ostalo je jako malo kulturnog blaga. Smatra se da je današnja bazilika Notre-Dame de la Daurade u Toulouseu [2] moguća palača-crkva vizigotskih kraljeva. [3] Crkva iz 5. ili 6. vijeka sadržavala je zlatne mozaike i natpise koji ukazuju da je služila Vizigotima koji su prakticirali arijanizam. Ovo je bio arijanski centar konceptualno odgovarujći onomu Ravenni, koji je osnovao ostrogotski kralj Teodorik.
Regija Languedoc oko grada Narbonne bila je važan centar vizigotske vlasti i gotovo sigurno, područje s mnogim crkvama i bazilikama koje su prakticirale arijansku liturgiju, iako konkretni arheološki primjerci nisu u potpunosti dokumentirani.Takođe, grad Arles u Provence je bio jedan od centara gotskog arijanstva.
U južnim krajevima Francuske tragovi vizigotskog arijanstva gotovo su potpuno nestali. Vizigotske crkvene zgrade i arheološki nalazi u naseljima, posebno oko Tuluze, često se povezuju s arijanstvom zbog prisustva Vizigota. Većina njih je nakon franačkog osvajanja preuređena i pretvorena u katoličke bogomolje.
Zbog nedostatka pisanih izvora, arheološka istraživanja ostaju ključna za interpretaciju Vizigotskog kraljevstva i njegovog oblika arijanskog hrišćanstva. Ova istraživanja obuhvataju prije svega gradove i regije koje su bile središta gotskih naselja i biskupskih stolica — među njima Toulous, Bordeaux, Narbonn i druge lokalitete na području Akvitanije i Septimanije.
Arheološka iskopavanja obuhvataju proučavanje stambenih i fortifikacionih objekata, kao i crkava i kultnih zdanja, metalnih nalaza, grobova i grobnih priloga, što omogućava uvid u arijansko okruženje.
Stanovništvo Galije je bilo raznoliko i očuvalo je prahrišćansku rimsku i galsku mitologiju, uz djelomični utjecaj Rimske crkve. U gotskom razdoblju arijanstvo je imalo svoje mjesto i značajnu ulogu u javnom i društvenom životu ljudi.
Goti i gotski vladari su bili sljedbenici arijanstva i podržavali su razvoj i održavanje ovih zajednica.
Pisani izvori nude malo uvida u društvene strukture gotskog Touluskog kraljevstva i u strukture Arijanske crkve, kojoj su pripadali kralj Alarik i većina njegovih sljedbenika.
24. August 410: Alarich I. (ca. 370–410), König der Westgoten, zieht in Rom ein; Kralj Gota, ulazak u Rim. [4] Quelle: picture alliance / akg-images
Alarik je vladao teritorijom sa uspostavljenom crkvenom organizacijom, koja se zasnivala na strukturama rimskih administrativnih jedinica. Tako su biskupi predsjedavali svojim župama i sveštenstvom, upravljali stalno rastućom crkvenom imovinom i bili odgovorni za liturgiju i dobrotvorni rad. Nadalje, posjedovali su sudske ovlasti u obliku episkopalnog suda (lat; audientia episcopalis ), vrste arbitraže i učestvovali su u općinskoj samoupravi svog grada.
Arijanski biskupi su sudjelovali u crkvenim sinodama i u dualnom religijskom sistemu održavali odnose sa biskupima tradicionalne, Trinitarne crkve. Poznat je arijanski biskup Sunna (Sunnia) iz Tuluza, glavnog grada Touluskog kraljevstva, u 5. vijeku. Učetsvovao je u sporovima s nikejskim biskupima poput Sidonija Apollinarisa. Apollinaris ga pominje u svojim spisima u kontekstu njegove kontroverze oko arijanskog učenja o Trojstvu i podređenosti Sina Isusa, Bogu Ocu. Nakon pada arijansko-gotskog kraljevstva u Tuluzu, 507. g. trag biskupa Sunna se gubi.
Arijanski biskup Agila (Aegila) djelovao je tokom vladavine kralja Alarika (466–484), učestvovao je u arijanskim sinodama i jačanju arijanske crkvene strukture i širenju arijanskog učenja. Sa obzirom na to da je Vizigotsko kraljevstvo bilo tolerantno i nije progonilo biskupe Nikejske crkve, Agila se povezuje s politikom tolerancije i kontrole nad biskupima.
Iako je bilo nekih slučajeva progona nikejskih biskupa za vrijeme Alarikove vladavine, ove progone treba posmatrati kao političke operacije, a ne kao vjerske sporove. [5]
Arijanski biskup Basilije u regiji Narbonne,spominjan je u kontekstu Alarikovih reformi i sukoba s klasičnim hrišćanima .
Cyr (Sad Cyr) arijanski biskup u 6. vijeku je bio aktivan u Hispaniji i sudionik arijanskih sabora prije konverzije, tj institucionalnog napuštanja arijanstva i prihvat klasičnog nikejskog trinitarizma.
Katolički biskupi su takođe imali utjecaj koji se protezao daleko izvan njihovih crkvenih dužnosti. Preko njih, carska vlada, sa svojim “ortodoksnim” carem, mogla je nastaviti vršiti utjecaj na rimsko stanovništvo na teritoriju kojim su vladali arijanski Goti. Klasična crkva je stoga bila i potencijalno žarište otpora protiv vizigotske vlasti i bastion rimskog identiteta. Gotski kralj Alarik je nastojao ograničiti utjecaj njihovog episkopata protjerivanjem biskupa [6], koji su mu bili nezgodni u komunikaciji i odgađanjem imenovanja novih biskupa u upražnjene biskupije.” [7]
Nakon konverzije franačkog kralja Klodviga na Nikejsko hrišćanstvo 496. godine, slika počinje da se mijenja; 507. godine, arijanski Goti su potisnuti od Franaka, a njihova crkvena imovina počinje bivati konfiskovana ili prepuštena propadanju. Vizigotske elite, plemstvo i vojska, nakon poraza u bici kod Vouilléa 507. godine, povukle su se iz Galije preko Pirineja u Hispaniju. Pod vodstvom maloljetnog kralja Amalarika (sina Alarika II. koji je poginuo u ovoj bici) Goti su uspjeli sačuvati samo Septimaniju (uski pojas oko Narbonne) kao zadnjeg gotskog bastiona, a time i arijanstva u Galiji. Nakon Narbonne preselili su se u Hispaniju, Barselonu, a zatim u Toledo. U Barseloni su na rimskim temeljima izgradili svoju zajednicu, arijansku ranokršćansku biskupiju. Kontinuitet potvrđuju gotički kasnoantički temelji na prostoru današnje Barselonske katedrale sv. Eulalije u gotičkoj četvrti (Barri Gotic). [8]
Klodvig je osvojio Toulouse, Bordeaux i veći dio Akvitanije, ali nije činio masovan progon gotskog stanovništva. Nikejski kršćani su jedva dočekivali franačku pobjedu nad Gotima i odmah su krenuli u akcije koje pogoduju njihovoj zajednici.
“Kad je Klodvig umro, 511. godine, arijanski Ostrogoti iz sjedišta u Ravenni na čelu sa Teodorikom Velikim su osvojili Provence i značajne oblasti južne Aquitanije. Trebalo je još skoro četvrt vijeka prije nego što su Franci zaista zavladali ovim prostorom, osvojenim u pobjedi iz 507. godine.” [9]
Gotička naselja u Francuskoj ca. 5-6 vijek. Plava: Naselja zvana “gotička”. Crvena: Rimske vile sa iskopanim „varvarskim“ artefaktima. Izvor: Souvenirs wisigothiques dans la toponymie de la Gaule méridionale. Pierre-Henri Billy. U: L'Europe Héritière de l'Espagne Wisgothiques. Ed. Jacques Fontaine i Christine Pellistrandi. Madrid: Casa de Velázquez, 1992. [10]
Kako su se kršćani odnosili prema arijanskoj zajednici?
Na sinodu u Orléansu 511. Godine, koji je sazvao i njegove odluke potvrdio kralj Klodvig, kada se moralo odlučivati o arijanskim klericima i crkvama koje su koristili Vizigoti, na području gdje su se širili Franci. U kanonu 10. je odlučeno:
„De hereticisclericis, qui ad fidemcatholicamplenafideacuoluntateuenerint, uel de basilicis, quas in peruersitatesuaGothihactenushabuerunt, idcensuimusobseruari, ut si clerecifideliterconuertunturetfidemcatholicamintegraeconfitenturuelitadignamuitammorumetactuumprobitatecustodiunt, officium, quoeosepiscopusdignosesse censuerit, cumimpositaemanusbenedictionesuscipiant; etecclesiassimili, quonostraeinnouarisolent, placuitordineconsecrari.“ [11]
(„Kada se bivši heretički klerici koji se s punom vjerom i voljom vrate u katoličku vjeru, i u vezi sa bazilikama koje su Goti do sada imali u svojoj izopačenosti, odlučili smo da ako se sveštenstvo vjerno obrati i potpuno ispovjedi katoličku vjeru, i ako se drže dostojnog života poštenim načinom i postupcima, za koje ih je biskup ocijenio dostojnim, treba da budu posvećeni uz polaganje ruku; i odlučeno je da se njihove crkve posvete istim redom kako se naše obično posveštavaju“.)
Na sinodi u Epaonu 517. g. (grad Albon) jedno od pitanja je i arijanska imovina, što potvrđuje arijansko gotske zajednice kao takve. U 33. kanonu odlučeno je:
„Basilicashaereticorum, quastanteexecratione habemusexosas, ut pollutionemearum purgabilemnonputemus, sanctisusibusadplicaredespicimus. Sane quasperviolentiamnostris tulerant,possumusrevocare.“ [12]
(„Bazilike heretika, koje sa prezirom smatramo toliko prokletim da više ne vjerujemo u njihovo pročišćenje od zagađenja, ne smiju se koristiti za svetu upotrebu. Mi možemo da vratimo samo one koje su od nas otete silom”.)
Foto – ostaci vizigotske arijanske crkve Saint- Côme de Beaufort [13]
Primjer je ova Arijanska crkva u Saint- Côme de Beauforti i naselje u kojem se živjelo, a koja je, po principu odluke na sinodu u Epaonu, prepuštena propadanju.
Na taj način stvorena je baza za destrukciju Arijanske i obogaćivanje institucije klasične Nikejske crkve. Većina izvorno arijanskih crkvi nisu očuvana kao arijanske; one su kroz vrijeme preinačene ili posvećene na drugačiji način. One u kojima su arijanci bili jaki, prepuštene su zubu vremena. Ovakva praksa je započela u Galiji i moglo bi se reći, nastavila u cijelom kršćanskom svijetu – poput slučaja iz Italije sa bazilikom Sant’Apollinare Nuovo (izvorno arijanska). Car Justinijan je ovu baziliku dao preurediti i posvetiti po učenju Nikejske crkve.
Arheološki i historijski tragovi upućuju na postojanje, a arheologija sve više dolazi do ostataka ovih crkvi na cijelom području Mediterana.
Svi gotski kraljevi su pripadali arijanskom vjerovanju, a posljednji je bio kralj Rekard I. koji je u Hispaniji, u Toledu 589. g. na Trećem koncilu prihvatio klasični, trinitarni oblik hrišćanstva. Ovo je značilo kraj institucionalnog Arijanstva kao službene religije u državi Vizigota. [14]
Geopolitička situacija Galije 475. godine prije pada Toulouskog kraljevstva.
Goti pod franačkom vlašću: identitet, integracija i granice asimilacije
Nakon pada Vizigotske države i kasnijih političkih previranja koja su obilježila kasnu antiku, značajan dio gotskog stanovništva našao se pod vlašću franačkih kraljeva. Proces integracije nije bio nagao, već je predstavljao rezultat postepenih promjena u političkim odnosima snaga na prostoru nekadašnje Rimske Galije. Iako su Franci uspostavili čvrstu kontrolu nad teritorijem i usmjerili društvene tokove prema vlastitom modelu organizacije, pitanje gotskog identiteta ostalo je mnogo složenije od pukog podčinjavanja novoj vlasti.
Goti su imali svoj zakon po kojem su se živjeli. Breviarium Alarici/Eurici II. [15] (Lex Romana Visigothorum iz 506.) kolekcija rimskog prava priređena je po nalogu, nakon savjetovanja s biskupima i plemićima, u dvadeset drugoj godini vladavine po Alarika II, kralja Vizigota.
Fichier: Clermont, Bibliothèque du Patrimoine, MS 201 (175) fol 11v Lex Romana Visigothorum Incipit.jpg [16]
Međutim, čini se da je zakonik među Vizigotima bio poznat pod nazivom “Lex Romana” ili “Lex Theodosii”. [17]
Gotski kodex je spoj rimskog prava i običnih prava germanskih naroda, prilagođenih potrebama Vizigota. Sa obzirom na to da su u njegovom stvaranju učestvovali i arijanski biskupi, sačinjavao je i norme koje su se odnosile na pitanja njihovih sakralnih objekata, vjerovanja i odnosa spram trinitarnih hrišćana.
Gotski kodeks je bio važeći i u vrijeme franačkog kralja Karla Velikog, koji nije donio novi zakon specifično za Gote. Godine 768. na početku svog vladanja, Karlo Veliki potvrdio je postojeći vizigotski zakon “Lex Romana Visigothorum” i time omogućio njegovu primjenu u nekadašnjim vizigotskim oblastima Septimanije i Akvitanije. Karlo Veliki je održao vulgarno-rimsko pravo za lokalno stanovništvo (Rimljane i romanizirane Gote), dok su Franci zadržali Lex Salica. To je omogućilo pravni kontinuitet u južnoj Galiji bez nametanja franačkih običaja.
Zadržane su starije zakonske tradicije pokorenih naroda. Tako je gotskom stanovništvu omogućeno da živi prema normama koje su im poznate i uobičajene. Na ovaj način je stvorena društvena situacija u kojoj dva različita kulturna i religijska modela koegzistiraju u istom političkom okviru. Integracija, u okvirima franačke države nije bila prisilna asimilacija, nego akulturacija, postepeno prožimanje i prilagođavanje.
Arijanci su marginalizirani i bili su predmet crkvenih i političkih pritisaka. Arijanizam je i dalje ostao prisutan kroz vjernike – sljedbenike i biskupe koji su često bili u sukobu s katoličkim autoritetima. Povremeno su se arijanski biskupi nalazili u izgnanstvu, ali nisu potpuno nestali iz Regije. Ostali su umreženi ili povezani s određenim lokalnim liderima i biskupima koji su se protivili odlukama koncilia. Crkvene vlasti nastojale su suzbiti arijanski nauk, ali su pritom nailazile na otpor. U nekim slučajevima, kao što su doktrinarni sukobi na saborima i u većim crkvenim zajednicama, arijanci su pokušavali braniti svoje pozicije. Njihova učenja su nastavila postojati kroz određene skupine i pojedince.
Iako ugašeno kao državna religija, to ne znači da je arijanstvo ugašeno kao ideja i vjera. U multikulturnim uvjetima, gdje nije bilo progona drugih i drugačijih, ne postoji ni jedan razlog za sumnju u to da se tradicija arijanstva održala u narodu.
Iako su se uklopili u franački politički poredak, to ne znači da su Goti izgubili vlastiti identitet. Kulturne tradicije, običaji, vjerovanja i mentalitet oblikovani su kroz generacije i predstavljaju duboko ukorijenjene elemente kolektivne svijesti. Identitet jednog naroda nije puka spoljašnja forma koja se može zamijeniti ili izbrisati u kratkom vremenskom periodu. Naprotiv, on je skup obrazaca ponašanja, simboličkih vrijednosti i zajedničkog osjećaja prošlosti koji opstaje uprkos političkim transformacijama.
Gotsko stanovništvo u Galiji nosilo je sa sobom nasljeđe koje se nije moglo jednostavno utopiti u franačku matricu. Jezičke razlike, način organizacije porodice i klana, pa čak i specifični elementi arijanskog naslijeđa u religijskom životu, učinili su Gote prepoznatljivom zajednicom i u okviru franačke vlasti. Iako su se u svakodnevici prilagođavali novim okolnostima, duhovno su zadržavali mentalni sklop oblikovan pripadnošću jednom drugačijem kulturnom krugu.
Proces kulturne asimilacije je dugotrajan i često nedovršen. On može dovesti do spajanja i stvaranja novih identitetskih formi, ali rijetko kada potpuno briše staru tradiciju. U slučaju Gota u Galiji, njihova posebnost nije nestala preko noći. Tokom generacija, oni su postali dio šireg galsko-franačkog društva, ali svojim najdubljim duhovnim bićem, ostali su vezani za gotsko nasljeđe.
Zanimljiva je činjenica da historiografska literatura pravi jedan nagli rez i prekid, u kojem, gubitkom Gotskog kraljevstva u južnoj Francuskoj, briše i tragove gotskog kulturno – religijskog naslijeđa. Oni historiografi koji su imali simpatije prema Gotima su marginalizirani, upravo iz razloga što je nastala nova intersena (unitarna) strategija i kulturni model kojem ne odgovara diferencijacija društva.
Za to postoje dva razloga i to – politički i religijski. Obje kategorije, politička i religijska, uvezane zajedničkim interesom, bore su se za svoj prostor, vjerovanje i moć. (Sličnoj situaciji smo svjedoci i u novije vrijeme kada se bosanska historija, koja je drugačija (specifična) od susjednih, marginalizira i prisvaja.)
Ovakva društvena situacija je po svemu sudeći pogodovala razvoju srednjevjekovnog katarskog heretičkog pokreta, na istom onom geografskom području južne Frnacuske, na kojem su živjeli arijanski Vizigoti.
Zaključak
Iako je Arijanstvo na jugu Francuske nestalo kao zvanična religija još u VI. vijeku, njegovi tragovi nastavili su živjeti među ljudima mnogo duže nego što to govori zvanična historija. Vizigoti su na ovom području ostavili poseban duhovni pečat: sklonost jednostavnijoj vjeri, otpor prema strogoj crkvenoj hijerarhiji i otvorenost prema drugačijim religijskim idejama. Upravo zbog takvog naslijeđa, ovaj dio Francuske je vijekovima kasnije postao središte katara — jednog od najpoznatijih srednjovjekovnih heretičkih pokreta. Tako se čini da se katari nisu pojavili „ni iz čega“, već na tlu koje je već imalo dugu tradiciju drugačijih oblika kršćanstva. Srednjovjekovna „katarska hereza“, koja se pojavila upravo na tom geografskom prostoru gdje su nekada živjeli arijanski Goti, zasigurno nije bila slučaj.
———————————————————————————————————————————————————————————————————–
[1] Arijeva pisma Eusebiju https://www.fourthcentury.com/documents-of-the-early-arian-controversy/
[2] https://de.wikipedia.org/wiki/Notre-Dame_de_la_Daurade
[3]https://kath-akademie-bayern.de/mediathek-eintrag/goten-in-gallien-aufstieg-und-untergang-des-tolosanischen-reiches/?utm_source=perplexity
[4]https://www.welt.de/geschichte/article233311041/Alarich-erobert-Rom-Des-Roemischen-Reiches-Haupt-ist-abgeschlagen.html
[5]Lance Hungar; From Goths to Romans? Changing Conceptions of Visigothic From Goths to Romans? Changing Conceptions of Visigothic Kingship in the Reigns of Leovigild and Reccared Kingship in the Reigns of Leovigild and Reccared. University of Mary Washington University of Mary Washington Eagle Scholar 2023. Str. 11 i 12. Link. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://scholar.umw.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1633&context=student_research&utm_source=perplexity
[6]RAYMUND KOTTJE – BERND MOELLER Ekumenska povijest Crkve 2
On je prognao neke vodeće biskupe kao što su bili Faust iz Rieza (477.) ili Sidonije Apolinar iz Clermonta (475.) te je zabranio ponovno imenovanje na upražnjene biskupske stolice.
[7]https://kath-akademie-bayern.de/mediathek-eintrag/goten-in-gallien-aufstieg-und-untergang-des-tolosanischen-reiches/?utm_source=perplexity
[8]https://thehistorymom.com/2024/06/12/barcelonas-barri-gotic-spain/?utm_source=perplexity
[9]Als Chlodwig im Jahre 511 stirbt, hat er, abgesehen von den ostgotischen Rückeroberungen in der Provence, bedeutende Gebiete im Süden Aquitaniens wieder verloren. Studien zu den germanischen Volksrechten; Alarich II. als Gesetzgeber ; Götz Landwehr (Hrsg.) str. 167. Link: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://epub.ub.uni-muenchen.de/9451/1/9451.pdf
[10]https://www.medieval.eu/the-visigoths-in-gaul/?utm_source=perplexity
[11] Ausgewählte Synoden Galliens und des merowingischen Frankenreichs Herausgegeben von Sebastian Scholz str. 120. https://dokumen.pub/ausgewhlte-synoden-galliens-und-des-merowingischen-frankenreichs-herausgegebenscholz-sebastian-goetz-hans-werner-9783534275366-9783534275571-3534275365.html
[12] In: Alcimus Ecdicius Aviti Opera, hrsg. v. R. Peiper, MGH AA 6,2, Berlin 1883, str. 172. https://www.dmgh.de/mgh_auct_ant_6_2/#page/172/mode/1up
[13]https://beaufort34.fr/fr/rb/840816/saint-comeSaint-Côme de Beaufort 1973. godine, arheolog Rene Feuillebois je tamo vršio iskopavanja. U Beaufortu, u dolini Artix, na sjevernom rubu Serre d'Oupia, najstarije katastarske karte spominju stambenu zgradu zvanu Saint-Côme. Na brdu zvanom ‘Mourel’ prekriven gustim grmljem iz kojeg izranja nekoliko čempresa.Radilo se o crkvi dugačkoj otprilike 12 metara i širokoj 4,60 metara, s jednim brodom produženim apsidom ravnog kraja. Vizigoti su živjeli u regiju od petog do četvrtog vijeka (do osvajanja Narbonne od strane muslimana 711. godine).
[14]https://enciklopedija.hr/clanak/seoba-naroda
[15]Eurici II, kasnije prilagođeno Alarik je zet kralja Ostrogota, Teodoriha Velikog, koji je vladao Italijom i Ilirijom.
[16] https://fr.wikipedia.org/wiki/Br%C3%A9viaire_d%27Alaric
[17]https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Breviary_of_Alaric?utm_source=perplexity