Sheep in the field (Ovce na livadi), Richard T. Pranke.
Nihad Filipović
Nakon 45 godina roktanja krmadi, blejanje ovaca mu dođe kao opera u Teatro alla Scala, u Milanu. Znači, što više mislim i u mislima ulazim u taj problem, sve sam uvjereniji: u zemljici Bosnici (a ni u Regionu nije ništa bolje), problem je najprije kulturološki, a potom politički i sve ostalo. … S tim u vezi još nekoliko kraćih zabilježbi prenesenih s nihbih meta psihijatrije moje malenkosti.
8.10. 2015.
U doktorskoj disertaciji, “Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine” (objavljena na njemačkom jeziku 1924, a prevedena i objavljena na srbskom jeziku tek nakon smrti Andrića, budući je za života, on izričito zabranio svako javno publiciranje tog djela), pozivajući se na svog duhovnog gurua, vladiku i poetu Petra Petrovića Njegoša, Ivo Andrić piše da Njegoš, “kojega doista držimo najistinskijim izrazom načina narodnog razmišljanja i shvaćanja”, konverziju na Islam vidi ovako:
“Lavovi (oni što ostaše kršćani, NF) postaše rudo (osnova, temelj, kormilo, NF) zemlje; kukavice i gramzivci postaše Turci”.
Međutim, potonji Njegoševi stihovi završavaju ovako:
“Neka je njihovo srpsko mlijeko kugom zatrovano“.
O ovim (i ne samo ovim) Njegoševim stihovima i o Andrićevim stavovima iz njegovog doktorskog rad, (koje je on, da se ne lažemo, ma koliko nas uvjeravali kojekakvi da nije, ipak – JESTE, eksponirao i u svom književnom djelu), znači, treba duboko o tim stavovima razmisliti. Posebno danas, nakon skoro pa dva stoljeća pokolja i genocida kojem su „Turci“ na “našim” prostorima izloženi. Radi se o srpskom književnom vrhu kojega onda slijede manje ili više uspješni trabanti, od Jovana Dučića do Matije Bećkovića, od Rajka Petrova Noge i Vuka Draškovića do Dobrice Ćosića...
U čuvenom Pismu iz 1920, Andrić piše o bosanskoj mržnji, kao nečem urođenom tim ljudima, kao nečem što je njihovo primarno stanje duše. „Endemsku“ mržnju Andrić tu, prividno, raspoređuje na ravne klero-nacionalističke časti. Ipak, dok druga dva sahata kucaju kako već kucaju, tj. podne, kao što je i red, o onom trećem piše ovako:
„Malo za njim iskuca promuklim, dalekim glasom sahat kula kod Begove džamije, i to iskuca jedanaest sati, avetinjskih turskih sati, po čudnom računanju dalekih, tuđih krajeva sveta“.
U „Travničkoj hronici“ opis scene otsječenih hrišćanskih noseva i ušiju završava užasnom rečenicom: “Tako rade najbolji među njima“, a stravičnu scenu nabijanja Radosava na kolac u romanu „Na Drini ćuprija“, završava opisom mujezinovog pozivanja na molitvu sa munare što se može razumjeti ili kao poziv na pokajanje ili radije, u kontekstu djela, kao samo odobravanje Svevišnjeg, užasnog, netom počinjenog nedjela.
SRBIZAM, KOMUNIZAM I TURKOFOBIJA
8. 10. 2017.
Nije nikakva tajna da su Srbi, kao većinski jugoslavenski narod, dominirali, i u komunističkoj partiji Jugoslavije, i definitivno, u policijskim službama i armiji. Srbi, budući većinski onda su, u duhovnom smislu, većinski i vladali tim polugama moći. A ono što je prevlađujuće u srpskoj političkoj duhovnosti jeste velikosrpski ekspanzionistički nacionalizam. To faktičko stanje i taj duhovni background je konstanta u Komunističkoj partiji Jugoslavije (kasnije Savez komunista Jugoslavije), sve vrijeme od oslobođenja zemlje na kraju Drugog svjetskog rata pa do raspada u krvavim ratovima 1990-ih.
U partiji je to bilo još kako-tako održavan i pod kontrolom, jer ipak su komunisti okupljali se oko internacionalističke ideje, pa se nastojalo potiskivati svaki znak nacionalizma u partiji. To sa jedne strane, a sa druge strane, jaki partijski ljudi, istina bog i Srbi, ali osobito oni nesrpske nacionalnosti, naročito Tito kao neupitan autoritet, držali su ipak virus (etno)nacionalizma pod, kakvom-takvom, kontrolom.
Mostar – Marjan Kocković, Spomenik margarcu.
Vojska, policija i služba državne bezbjednosti je međutim druga priča: iako instrumenti komunističke vlasti, te su službe bile i ostale, čak i nakon Brionskog plenuma 1966. i reorganizacije policije te osnivanja republičkih službi unutarnjih poslova, stubovi nacionalizma u temeljima državne organizacije.
Međutim, glavna penetracija srbskog (etno)nacionalizma u kolektivnu duhovnost jugo-građana, nije vršena preko represivnog aparata (koji je tek sistem održavao takvim), nego se vršila se preko kulture, tj. uradaka duha (poezija i književnost), plus populistička nauka, naročito historija, a tu su opet specifično, osmanski period u našem historijskom trajanju i novija, tzv. historija narodno-oslobodilačke borbe i antifašističke revolucije jugoslavenskih naroda i narodnosti, bili u fokusu nacionalističkog “prepariranja” historijskih činjenica.
Slovenci i Hrvati kao narodi razvijenije pismenosti i prosječno većeg stupnja političke kulture, a naročito kao državni narodi, već u postupku kreiranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, nacionalno zreli i kao takvi osviješćeni, bili su oDporniji na tu velikosrbsku interpretaciju historije. Bosanski muslimani međutim, iz puno historijski uvjetovanih razloga, zaostajući u postupku nacionalnog identitetskog prepoznavanja, platiće žestoko taj zaostatak i tipičan bošnjački duhovni javašluk.
Nešto od tog otrovnog kulturološkog koktela usmene predaje, crkvenih mitova, legendi, epske narodne poezije kojom se interpretativno i bezkrupuloznim laganjem, raspaljivala nacionalistička mašta, nešto od te nacionalno-romantičarske književnosti devetnaestog stoljeća i od te pseudonauke u kojoj je sve moguće – i lagati kako otomansko naslijeđe u nas nije ostavilo ničeg spomena vrijednog, (kao što je lagao rodonačelnik tamno-vilajetske duhovnosti u Srba, Nobelovac, dr Ivan Andrić u svom doktorskom radu iz 1924, “Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine”, (pazite već u naslovu laži, jer ne kaže osmanske ili osmanlijske vladavine, nego izričito kaže “turske vladavine”, što je srbska etno-nacionalistička interpretacija multi-kulti Osmanlijskog carstva), gdje je, dalje, moguće i Mavra Orbina “naučno” upakovati u nacionalno srpstvo, i osmanlijskog vazala Kraljevića Marka prepakovati u nacionalnu ikonu i borca protiv Osmanlija, gdje je moguće književno prizivati “iztragu poturica” (dakle, modernim vokabularom kazivano – genocid) i istovremeno to obrazovno razvijati i djeci u školama veličati kao nacionalni ideal, itd; nešto, dakle, od tog kulturološkog instrumentarija kojim se vršilo prodiranje u kolektivnu imaginaciju naroda, jeste tradicionalna i naslijeđena duhovnost, ali je dobar dio te duhovne municije, kojom su u narodnim glavama razbijali logičko mišljenje i filtrirali historijske informacije, fabriciran u komunističkoj Jugoslaviji.
8.10. 2022.
Jugoslavija i Josip Broz Tito su i dalje, kod dijela Bošnjaka, ideal. Time takvi jasno demonstriraju da, prije svega, nemaju uvid u historijski tok – jer zaležu za nečim što je nepovratno historijski prošlo (Tito i njegovo vrijeme i djelo), a onda demonstriraju i da ne razumiju historiju jugoslavenske ideje i prakse ili, drugim riječima, da ne razumiju historiju odnosa jugoslavenskih naroda.
Imajući to u vidu, nije slučajno da su jedini Bošnjaci od jugo naroda, nakon raspada zajedničke jugo-države, faktički ostali bez države i njenih simbola: bez zastave, bez grba, bez himne, a najviše što su uspjeli izboriti, plaćajući pri tome cijenu u genocidu nad njima počinjenim, jeste to da su je kao osvojili (državu), ali pod dejtonskim kondicionalom.