Revolta dalmato-panonnica, ano 8. d. c. (Izvor – https://www.quora.com/How-devastating-was-the-Illyrian-Revolt-of-the-early-Roman-Empire)
Bellum Batonianum (Batonov rat) je termin kojim se u historiji naziva niz vojnih sukoba između saveza ilirskih plemena i Rimskog carstva. Ustanak je započeo među Dezitijatima (ilirsko pleme s prostora današnje srednje Bosne) pod vođom Batom, ali su im se ubrzo pridružili Breuci i brojna druga ilirska plemena. Četvorogodišnji rat, koji je trajao od 6. do 9. godine naše ere, doveo je do velike koncentracije rimskih snaga, koje su djelovale širom zapadnog Balkana i borile se na više frontova.
Dana 3. avgusta 8. godine nove ere, Breuci iz doline Save su se predali, ali je bila potrebna još jedna zimska blokada i sezona borbi pre nego što je predaja Dezitijata nastupila 9. godine nove ere.
Rimljanima su bile potrebne tri godine teških borbi da uguše pobunu, koja je je rimski istoričar Svetonije opisao kao najteži sukob sa kojim se Rim suočio od Punskih ratova dva vijeka ranije.
HISTORIJA
Pozadina pobune
U drugom vijeku prije nove ere Rimljani su osvojili različite dijelove Ilirije, kao što su Histria 177. godine prije Krista i Ardejsko kraljevstvo 168. godine prije Krista. Slijedila je unutrašnjost zapadnog Balkana, akumulirana u ratovima sa Delmatima 156. i 78. prije Krista, te 129. godine prije Krista protiv Japoda; (Lika i Zapadna Bosna, op – N. F.)
Iliri, I. i II. stoljeće n. e. (https://en.wikipedia.org/wiki/Illyrians)
Cezarovo ubistvo ohrabrilo je Ilire da na ustanak u borbu za povrate slobodu. Odbili su plaćati porez i uništili su pet kohorti vojske kojom je komandovao P. Vatinius, ubivši i senatora Bebija. Rimski senat je zadužio Marka Junija Bruta, jednog od Cezarovih ubica, da predvodi vojsku u Iliriji i Makedoniji. U zimu 42. prije nove ere, marširao je iz Grčke na čelu vojske, putevima prekrivenim snijegom, nesumnjivo dolazeći duž Via Egnatia da bi se iznenada pojavio pred zidinama Dyrrhachiana, bolestan od iscrpljenosti i hladnoće.
Nakon toga, Brut je zauzeo Apoloniju i Bilis. (…)
Oktavian (Caesar Augustus, rođenjem Gaius Octavius, 63. BC – 19. AD) je 35. godine prije Krista, bio primoran da ponovo šalje vojsku u ilirske zemlje, ovaj put u Dalmaciju. Na čelu deset legija krenuo je sa sjevera i potčinio Japode, Liburne i Panonce. Najteži sukob je bio sa Delmatima, gdje biva dva puta ranjen, kako piše Svetonije, prvo u koljeno kamenom iz praćke, a kasnije kada je pao most prilikom opsade japodskog grada Metuluma.
U toj opsadi Oktavijan se osobno uvjerio u hrabrost Ilira. Pošto je uspio da osvoji gornji deo grada, zamolio je stanovnike da predaju oružje, ali su oni pokupili svoje žene i dijecu i zatvorili ih u zgradu Savjeta, stavivši stražu oko nje i naredivši im da zapale zgradu ako ne budu u stanju zadržati Rimljane. Nakon što su poduzeli ove mjere, u očaju su napali Rimljane, ali pošto su oni bili dole, a Rimljani iznad, bili su teško poraženi i svi su poubijeni. Zatim su skupštinski stražari zapalili zgradu, kako im je bilo naređeno, a mnoge žene i djeca su izgorjeli, a još više ih se bacilo na vatru, zajedno sa svojom djecom. Grad je tako potpuno spaljen, tako da od njega nije ostao ni kamen na kamenu.
RAT
Savez ilirskih plemena
Pobuna 6. godine nove ere bila je jedna od rijetkih prilika kada su različita ilirska plemena ušli u koaliciju protiv zajedničkog neprijatelja. Glavninu saveza iluirskih plemena su činili – Dezitijati, Breuci, Delmati, Andizeti, Panonci, Pirusti, Liburni i Japodi.
Dezitijate je predvodio Bato Dezitijatski (Bato Dezitijat), dok su Breuke predvodili njihov kralj Pinnes i Bato Breucki, komandant vojske.
Ustanak je počeo spontano i brzo se proširio. Nekoliko pukova domorodaca Dezitijata sa područja koje danas obuhvata srednju Bosnu, predvođenih Batom Dezitijatskim, 6. godine n.e. okupljeno je kako bi se pripremili da se pridruže posinku Oktavijana Augustusa i višem vojnom zapovjedniku Tiberiju u ratu protiv Nijemaca. Umjesto toga, Dezitijati dižu pobunu.
Statua Bata Dezitijatskog, Nacionalni muzej u Tirani, Albanija.
Dezitijatima su se ubrzo pridružili Breuci predvođeni svojim kraljem Pinnesom i njihovim zapovjednikom Batom Breuckim (Bato Breuci), koji su naseljavali područje između rijeka Save i Drave u modernoj Hrvatskoj. Sukobili su se sa Rimskom vojskom iz Mezije koju je predvodio Cecina Sever, guverner Mezije. Uprkos porazu, nanijeli su velike gubitke u ‘Bitki za Sirmijum‘; (današnja Sremska Mitrovica)
Bato Dezitijat je pokrenuo svoje snage protiv Salone, ali nije uspeo da zauzme grad. Bio je primoran da odustane od svojih planova i krene na jug, stigavši do Apolonije u centralnoj Albaniji. Koaliciji se sada pridružio veliki broj drugih ilirskih zajednica. U opasnosti je bila strateška provincija Ilirik, nedavno proširena na teritoriju Panona, koje je Rim potčinio 12. na 9. godinu prije Krista. Ilirik je obuhvatao regiju na istočnom krilu od Rima, blizu centra imperije. Panika je stoga zahvatila Rim. Prenosila se glasina o 800. 000 ilirskih pobunjenika, od kojih su 200. 000 bili ratnici, a od toga 9. 000 konjica.
Rimsko pojačanje
U strahu od invazije na Italiju, cezar August Oktavian je naredio Tiberiju da prekine operacije u Njemačkoj i premjesti svoju glavnu vojsku u Ilirik. Tiberije je poslao Marka Valerija Mesalu – Mesalinu, namjesnika Dalmacije i Panonije naprijed s trupama.
Oktavian je podigao i drugu operativnu grupu pod komandom Tiberijevog nećaka Germanika. Kako bi prikupio potrebnu vojsku primjenio je mjeru otkupa hiljada robova. Ovo se dogodilo po prvi put nakon bitke kod Kane dva vijeka ranije. U jednom trenutku, u zimu 6. na 7. godinu nove ere, raspoređeno je 10 legija i ekvivalentan broj auxilia (70 kohorti, 10 alaa i više od 1deset tisuća. Osim toga, pomogao im je veliki broj tračkih trupa (Tračani su takođe Iliri, op- N.F.) raspoređenih od strane njihovog kralja Rhoemetalcesa, rimskog saveznika – ukupno oko 100. 000 ljudi.
Zbivanja 8. na 9. n. e.
Jedna od odlučujućih bitaka odigrala se na rijeci Bathinus. Tu dolazi do nesuglasica unutar logora Breuka, između koimandantra vojske Batona Breuckog i kralja Pinnesa, koji je želio nastaviti borbu dok je prvi sumnjao u sposobnosti inferiorne ilirske vojske.
Prevladao je Bato Breucki i dana 3. 8, godine 8, zarobio je kralja i predao ga Rimljanima.
Čuvši za predaju Breuka, Bato Dezitijat je krenuo s vojskom u Panoniju, zarobio je Bata Breuckog koji je potom osuđen na smrt. Međutim Bato Dezitijatski nije uspio nagovoriti Breucije da se pridruže njegovoj vojsci, te se vraća u centralni Ilirik i Dalmaciju kako bi nastavio rat.
Germanik je bio poslan protiv Bata Dezitijataskog sa velikom i dobro obučenom vojskom. Suočili su se u teškim sukobima u bosanskim planinama, ali su se ogorčene borbe vodile i u južnoj Panoniji oko Mons Almusa, današnje Fruške Gore kod Sirmijuma. Bato Dezitijatski je uspio da zauzme gradove Splonum, Seretium i Raetinium.
Germanikovi porazi doveli su do toga da Tiberius pritekne u pomoć. Rimljani su ubrzo osvajali jedan ilirski grad za drugim, na kraju opsjedajući Andetrium, gdje su se nalazili Bato Dezitijatski i njegove snage. Nakon teških žrtava na obje strane, Tiberije je konačno uspio zauzeti grad.
Konačni otpor se desio u gradu Arduba; (vrlo moguće kasnije, u srednjem vijeku poznati bosanski kraljevski grad Bobovac; vidjeti – http://bosanskipogledi.com/2019/11/13/u-potrazi-za-istinom-o-batonu-dezitijatskom/)
Dok su rimske legije jurišale na gradske zidine, žene su bacile sebe i svoju djecu u vatru koja je zahvatila grad. Suočen s porazom, Bato Dezitijat se predao Rimljanima 9. godine nove ere, tražeći da životi njegovih ratnika budu pošteđeni. Na Tiberijevo pitanje zašto se pobunio protiv njega, Bato Dezitijat je odgovorio:
“Vi Rimljani ste sami krivi jer ste poslali vukove da čuvaju vaša stada, a ne pastire.”
(U nekim izvorima pominje se pak ova varijacija izjave Batove: ” Sami ste krivi. Gonili ste ovce, a izćerali vukove: op. N. F).
Bato Dezitijat je konačno poslan da živi u izgnanstvu u gradu Ravenna (Italija).
POSLJEDICE
Rimljani su, tokom i nakon rata, podijelili ilirska plemena u različite grupe od onih koje su ranije sačinjavali. (…) Neki članovi plemena su vjerovatno prodavani kao robovi ili deportovani na različite lokacije, kao Azali npr.
Bellum Batonianu je trajne posljedice na odnose u rimskoj vojsci. Nezadovoljni rasporedom u močvarne panonske krajeve zemalja na oštru vojnu službu, kao i zloupotrebama u vezi sa plaćom i uslovima, rimski vojnici su digli pobunu 14. godine nove ere, tražeći odštetu. Tiberije, sada vladajući car, poslao je svog sina Druza da smiri pobunjenike.
(Za bosanskepoglede.com prireduio – N. F.)
Link –
https://albanianstudies.weebly.com/the-great-illyrian-revolt.html