Konzulat Nezavisne Države Hrvatske u Beogradu, u funkcij sve vrijeme okupacije, od 19. april 1941, kada je imenovan prvi konzul, do oslobođenja Beograda u oktobru 1944.
(Iz Predgovora knjige Zlatoja Martinova – “NDH i Nedićeva Srbija, sličnosti i razlike”, Savez antifšista, Orion/Art, 2018.)
Osnovni podstrek za nastanak ovog rada leži u činjenici višedecenijskog postojanja nekritičkog odnosa u našoj javnosti, ali i u značajnom delu naše istoriografije, o ulozi koju je imala Nedićeva Srbija za vreme okupacije (1941 – 1944), kao i u revidovanju odavno dokazanih istorijskih činjenica i na toj osnovi pokušaja ne samo političke nego i istorijske rehabilitacije saradnika nacifašističkih okupatora poput Milana Nedića, Dimitrija Ljotića i Draže Mihailovića.
U tome prednjače današnji novoistoričari, koji gotovou svakoj prilici u prvi plan ističu isključivo hrvatsku ustašku kolaboraciju sa nacističkom Nemačkomi fašističkom Italijom, pritom ostavljajući po strani odnosno potpuno zanemarujući ili pak svesno marginalizujući kolaboraciju Nedićeve Srbije, odnosno njegove tzv. “Vlade narodnog spasa“.
Neretko kao argument za svoje tvrdnje o tobožnjoj Nedićevoj nevinosti, ističu osnovnu razliku između Nezavisne Države Hrvatske i Nedićeve Srbije – koja se ogleda u činjenici da je prva bila država, a druga vojno-okupaciono područje – kao tobože “nepobitnu činjenicu“ da je NDH samostalno donosila sve odluke, pa i one o progonu i ubijanju Srba i Jevreja, dok je u Srbiji zločine činila isključivo nemačka okupaciona uprava.
Iako je prvi deo tvrdnje nesumnjivo tačan, drugi podleže ozbiljnoj sumnji. Naime, nemački nacisti u Srbiji zaista jesu fizički likvidirali beogradske i srpske Jevreje, ali je njihovim bezdušnim progonom i hapšenjem, traganjima po bolnicama i privatnim kućama onih Srba koji su ih štitili i potom njihovim izručivanjem Gestapou, Nedićeva Srbija, odnosno njena Specijalna policija, nevinom krvlju svojih jevrejskih sugrađana uveliko uprljala ruke, koje današnji novoistoričari tako pilatovski peru bestidnimi drskim tvrdnjama kako je jedna stvar ubijati Jevreje (Nemci), a sasvim druga isporučiti žrtve ubici (Nedić).
Nedić i njegova vlada, međutim, itekako snose ogromnu krivicu za holokaust u Srbiji posle koga je nemački vojni zapovednik Bader izražavo ogromno zadovoljstvo proglašavajući Nedića za “istinskog srpskog nacionalistu, srpskog Petena“, istovremeno šaljući depeše u Berlin kako je Srbija prva zemlja u Evropi koja je u maju 1942. godine bila Juden Frei (očišćena od Jevreja).
Da i ne pominjemo borbu oružanih jedinica Nedićeve Srbije (uključiv tu, osim Srpske državne straže, Ljotićevog Srpskog dobrovoljačkog korpusa, još i četničke jedinice Koste Pećanca, a od leta 1944. godine i snage Draže Mihailovića, koje tada već sasvim otvoreno i bez okolišenja sarađuju sa Nedićem i Ljotićem), protiv partizanskih jedinica i Crvenen armije, istinskih boraca za oslobođenje od fašizma. Borba domaćih kolaboranata protiv oslobodilaca je bila uporna i kontinuelna, bilo da je vođena samostalno bilo u sadejstvu sa nacifašističkim okupatorom.
Tu nikako nije reč o “ideološkim razlikama“ kako novoistoričari vole da istaknu; tu je isključivo reč o odnosu prema zločinu.
Ali tu jeste reč o lakejskoj poslušnosti srpskih kolaboracionista i pristajanju na saradnju sa okupatorima i njihovom ideologijom koja je čovečanstvu donela neslućenu patnju uvevši ga u sveopštu katastrofu Drugog svetskog rata. Upravo zbog takvog odnosa savremene istoriografije (jednako srpske i hrvatske) odnosno pretežne dominacije revizionistički nastrojenih novoistoričara u njoj, autor je u ovom radu prikazao uporednu analizu dve tvorevine koje su stvorili nacifašisti: Nedićeve Srbije i Nezavisne Države Hrvatske, kako bi se, na osnovu njihovog odnosa prema drugim narodima (Srbima, Hrvatima, Jevrejima, Romima), odnosu prema političkim i ideološkim neistomišljenicima unutar sopstvenog naroda (komunistima), ali i odnosu prema strukturi i organizaciji sopstvenog društva u Hitlerovoj “budućoj Novoj Evropi“, sagledala njihova zajednička nenarodna i zločinačka uloga u Drugom svetskom ratu, i po tom osnovu i određena međusobna sličnost.
Razlika u status Nezavisne Države Hrvatske (satelitska država, kondominijum Italije i Nemačke) i Nedićeve Srbije (nemačko okupaciono područje) kao i razlika i u kvantumu počinjenih zločina, nimalo ne umanjuju te sličnosti u šta će se, nadamo se, uveriti objektivni čitalac na osnovu već poznatih dokumenata, objavljene i neobjavljene građe i literature korišćene za pisanje ove knjige.
Ovaj sintetički prikaz dvaju (pro)fašističkih entiteta u Srba i Hrvata (Srbija 1941 – 1944, odnosno NDH 1941 – 1945), nema za cilj da predstavi istoriju NDH i Nedićeve Srbije. On referira isključivo na njihove sličnosti i razlike.Takav makar i temom ograničeni pristup, pruža, uvereni smo, dovoljno argumenata protiv stava srpskih novoistoričara o tobože“oduvek fašističkoj Hrvatskoj“, naspram “oduvek antifašističke Srbije“.Ono što današnjoj Srbiji i Hrvatskoj daje atribut antifašističkih zemalja, jeste isključivo Narodno-oslobodilačka borba (1941 – 1945) u kojoj su učestvovali rame uz rame Srbi i Hrvati kao i drugi narodi i narodnosti Jugoslavije i koji su se zajednički borili protiv nacifašističkih kolaboranata u svojim narodima: ustaša, domobrana, nedićevaca, ljotićevaca i četnika.
(Za bosansekpoglede.com priredio – N. F.)
Prilog – Diplomatsko predstavništvo NDH u Beogradu, Srbija.