Loading...
Intervjui

Blajburg – mit o žrtvi

Zarobljeni na Blajburškom polju, maj 1945.

Uz nastupajuću 76. godišnjicu “Blajburškog” masakra, prenosimo zanimljiv intervju sa izvjesnim Štefanom Ditrihom, u osnovi iz razloga što u njegovim tvrdnjama sagledavamo, ne racionalno-kritički pristup povijesnim fenomenima, nego raduje ideološki predeterminiran, vješto upakovan povijesni revizionizam. Dakle, pored nekih validnih i racionalnih zapažanja i prosudbi u vezi političkog cirkusa koji prati godišnja obilježavanja sjećanja na bezpravno pobijene u Blajburškom masakru, pored istine da se zaista sa pobijenim politički manipulira tako što ih se stavlja u kontekst žrtve u funkciji tačno određenih političkih ciljeva, Ditrih ipak plasira i neke krajnje, etički i humanistički, dubiozne tvrdnje. Pri tome, on vješto manipulira sa činjenicama, naglašavajući neke koje mu se uklapaju u koncept teze o “Blajburškom mitu”, minorizirajući neke druge, a previđajući treće koje mu se ne uklapaju u postavljenu tezu; npr. kaže da je bio u Blajburgu na groblju i da tamo nema grobova ni ubijenih ni masakranih, jer nikakvog ubijanja i masakriranja nije ni bilo, a istovremeno previđa istinu da se termin Blajburški masakr koristi u širem kontekstu za sve pobijene nakon zarobljavanja na slovensko-austrijskoj granici na kraju rata; ili teza da nema dokaza da se radilo o planiranom ubijanju, uz znanje Vrhovne komande, dočim je logika situacije u vremenu, da je i pored mogućih pojedinačnih incidenata, absolutno nemoguće zamisliti ubijanje na desetine hiljada ljudi bez znanja Vrhovne komande i glavnokomandujućeg, posebno komande jedne tako disciplinirane vojske oštrih moralnih standarda, kakva je bila jugoslavenska partizanska vojska; ili pak teza o problematičnosti tvrdnje da su ubijane žene i djeca, usprkos dokaza da jesu. Konačno, kontradiktoran je kada kaže da je bilo masakra, (pod masakrom se podrazumijeva neselektivno masovno ubijanje ljudi), da je bilo incidenata i ubistava, a onda u istom dahu izvlači tezu o mitu o žrtvi). Ono što je kod Ditriha zanimljivo jeste na jednoj strani, da on fenomen historijskog revizionizma, znači manipulacije historijskom istinom, pripisuje snagama poraženim u Drugom svjetskom ratu, a sam pri tom selektivno observira historijske nepobitne činjenica; to jedno, a sa druge strane u mišljenju je redukcionistički rigidan: tvrdnja da bezpravno na desetine hiljada pobijenih ljudi nisu žrtve, (jer na to se svodi njegova teza o Blajburškom “mitu o žrtvi”), samo stoga što je među pobijenim, sasvim izvjesno, bilo i teških ratnih zločinaca koji su bježali od ruke pravde, etički je neprihvatljiva, jer voluntaristički arbitrira ko podliježe, a ko ne podliježe pod pravo; ista je stoga i anticivilizacijska, je jer je s onu stranu prava, a pravo je jedan od stubova civilizacije ljudskih zajednica. (Nihad Filipović)

DW:  Zbivanja oko austrijsko-jugoslovenske granice krajem Drugog svetskog rata u Hrvatskoj se najčešće nazivaju „ pokolj u Blajburgu“, „blajburška tragedija“ ili „Križni put hrvatskoga naroda“. Vi pak pišete o Blajburgu kao o „mitu o žrtvi“.

Štefan Ditrih: Tokom studiranja u Beču bavio sam se, između ostalog, i nacionalnim mitovima. Mitovi su deo nacionalizma, imaju različite funkcije i ja sam taj pojam izabrao zato što se radi o mitu o žrtvi koji je nakon Drugog svetskog rata izgrađen pre svega u egzilu.

Šta ste utvrdili u svojim istraživanjima, šta se stvarno događalo u Blajburgu i oko njega?

Postoje određene činjenice koje mogu tačno da se utvrde, a o brojnim drugim činjenicama postoje različiti narativi koji ne mogu objektivno da se dokažu. Među utvrđene činjenice ubraja se bezuslovna kapitulacija Nemačke, pa time i njenih saveznika, vazala, u ovom slučaju takozvane Nezavisne Države Hrvatske. Kapitulacija je stupila na snagu u noći između 8. i 9. maja 1945.

Na teritoriji Jugoslavije, a posebno Hrvatske i Bosne i Hercegovine, razni kolaboracionisti već duže su se nalazili u defenzivi. Ono što se takođe sigurno zna jeste da je samozvani ustaški poglavnik Ante Pavelić nekoliko meseci ranije svoju porodicu odveo iz zemlje na sigurno, u Austriju, a i sam je tamo otišao 6. maja preko Slovenije. I nije pobegao bez novaca…

Ko su bili ljudi koji su se u maju 1945. nalazili u i oko Blajburga?

Tamo su bili pripadnici hrvatskih ustaša i domobrana, nemačke regularne vojske i SS-ovci, ali i Kozaci, te srpski i crnogorski četnici. Tu su bili i članovi njihovih porodica. Osim toga, kolaboracionisti su tada sprovodili intenzivnu antikomunističku propagandu, svesno su širili strah od nadolazećih Titovih partizana, a takođe su naredili i povlačenje stanovništva. Postoje informacije iz Zagreba i drugih mesta o ubijanju ljudi koji nisu želeli da sprovedu „naredbu o povlačenju“.

Poznate su mi priče o „običnim ljudima“ iz Hrvatske, ali i iz Hercegovine, koji su bili prisilno mobilisani, ali u ratu nisu počinili nikakva krivična djela niti su bili ideološki zaslepljeni. Veliki deo njih vratio se iz Austrije, tj. Slovenije nazad, i dalje živeo potpuno normalno u Jugoslaviji. I ti ljudi su pričali svoje priče, ali one se generalno, na žalost, ne čuju. Većina onih koji su se vratili u koloni privremeno je zadržana u raznim logorima i bila je raspoređena na radove u obnovi. Na kraju je velika većina njih amnestirana.

Da li je nakon završetka rata bilo pokolja i ubistava?

Bilo je masakra, prekih sudova i ubistava. To se većinom događalo u Sloveniji. Ali sve do sredine maja 1945, a negdje i do kraja jula, bilo je pojedinačnih borbi. Podsećam na to da je rat u Evropi završen 8. maja, ali da su neke kolaboracionističke jedinice odbijale da polože oružje i predaju se saveznicima, u ovom slučaju Jugoslovenskoj armiji. Zato je vrlo problematično i gotovo nemoguće napraviti razliku između poginulih u ratu i onih koji su ubijeni tokom povratka zarobljenika u Jugoslaviju.

Sporno je govoriti o planskim masakrima. Poznato je i dokazano da su partizani imali visoke moralne kriterijume, da su strogo kažnjavali prestupe i zločine u sopstvenim redovima.

U samom Blajburgu nije bilo ni masakra, niti ubistava. Bio sam tamo nekoliko puta, na lokalnom groblju ima nekoliko grobova i spomenika, ali ti ljudi nisu tamo ubijeni, već su umrli iz raznih drugih uzroka. Problematična je i tvrdnja da su ubijani i žene i deca.

„Blajburg“ je postao simbol za sve što se događalo nakon službenog završetka rata. Tokom povratka zarobljenika u Jugoslaviju bilo je na raznim mestima ubistava. Poznate su razne masovne grobnice, recimo u šumama oko slovenačkog Macelja. Uprkos brojnim istraživanjima, do sada nije objavljen zvanični spisak žrtava.

Postoje različite brojke posleratnih žrtava: od 300. 000, preko 45. 000 pa do nekoliko hiljada…

Demograf Vladimir Žerjavić utvrdio je brojke – 45. 000 Hrvata, 4.000 muslimana, 8. 000 do 10. 000 Slovenaca i 2. 000 srpskih i crnogorskih četnika. To su, po meni, realne brojke. Većina hrvatskih žrtava su bili ustaše i domobrani. Mnogi od njih su učestvovali u ratnim zločinima.

Da li je bilo i obračuna novih jugoslovenskih vlasti s antikomunistima?

Komunističke snage su sigurno iskoristile priliku da osiguraju sopstvenu vlast. U načelu su to bile klasične „čistke“. One su, posebno krajem rata, sigurno bile veoma haotične. Besmisleno je tvrditi da su bile ciljano usmerene protiv „hrvatskog naroda“. Na kraju krajeva, mnogi Hrvati iz raznih delova Hrvatske bili su u komunističkom rukovodstvu. Ne bi trebalo zaboraviti ni to da je veliki deo Hrvata, skoro kompletne Istra i Dalmacija, ali i Zagorje, bio u partizanima.

Kako je nastao, kako Vi kažete, „mit o Blajburgu“?

Bilo je pripadnika ustaša koji su nakon rata ostali u Austriji. Neki od njih osnovali su Počasni blajburški vod. Austrijska tajna služba pratila je tu marginalnu grupu, postoje brojni izveštaji iz sedamdesetih godina. Ali ništa se nije preduzimalo. To nije bilo ništa drugo već neka vrsta revizionističke, relativno male „folklorne grupe“.

U mit spada i uvek jasna crno-bela slika, uvek postoje „dobri“ i „loši“. Napada se Jugoslavija i sve što je s njom povezano, kako bi se na taj način skrenula pažnja sa sopstvenih zločina, rasnih zakona, koncentracionih logora i masovnih ubistava.

Mnogi kažu da se u Blajburgu jednostavno podseća na sve posleratne žrtve.

Kada bi se podsećalo na sve žrtve, onda ne bi bio potreban takav nacionalistički cirkus s revizionističkim porukama. Može se sećati pored svakog krsta, pa i skromno, u nekoj šumi. Za to ne mora da se putuje u Austriju. Zločina je bez sumnje bilo, ali inscenirani spektakl služi samo današnjoj političkoj agendi određenih desnih, revizionističkih krugova. U stvari, ne radi se o ondašnjim žrtvama.

Što je još gore: smisao sećanja na žrtve trebalo bi da bude pomirenje, da se tako nešto nikada više ne ponovi. „Blajburg“ nema ništa pomirljivo.

I još nešto: ne može patnja Isusa Hrista da se izjednačava s patnjama pripadnika SS-a ili Vehrmahta, ustaša ili četnika. Taj svesno izabrani pojam „Križni put hrvatskog naroda“ za mene je blasfemija. Isusov križni put za mene je jedinstven i važan deo hrišćanskog učenja.

Takođe smatram da je pogrešno to da jedna demokratska država, koja tvrdi da deli evropske vrednosti, preuzima pokroviteljstvo nad jednom takvom manifestacijom. I ono što za mene uopšte nije u redu jeste uloga Hrvatske biskupske konferencije i Biskupske konferencije Bosne i Hercegovine.

I na kraju: za samostalni demokratski i evropski hrvatski identitet, ustaše nisu potrebne.

Originalna objava od 19. 5. 2019. preuzeta sa sa dw.com/sr/blajburg-mit-o-žrtvi/a-48777364

(Za bosanskepoglede.com pripremio: N. F.)


Štefan Ditrih je studirao istoriju u Erlangenu, Beču i Cirihu. Bavi se pre svega istorijom istočne i jugoistočne Evrope, nacionalizmima i stvaranjem mitova. Od 1991. je angažovan i u mirovnom pokretu i u pomoći izbeglicama, najprije onima koje su iz Hrvatske i BiH stizale u Nemačku, a od 2015. i kod humanitarne pomoći migrantima koji stižu preko područja država nastalih na području bivše Jugoslavije.
Komentariši

Vaša email adresa neće biti objavljivana. Neophodna polja su označena sa *