Rene Magritte, The False Mirror, 1928.
Piše: Nihad Filipović
U vrijeme trajanja komunističke Jugoslavije, (koja je, posmatrano sa historijske distance od evo skoro pa trideset godina od njenog nestanka sa historijske scene, de facto bila pritajena živuća varijacija velikosrpske ideje), glavna penetracija srbskog nacionalizma u kolektivnu duhovnost jugo-građana (specifično Muslimana-Bošnjaka, jer se tu najprije radilo o pretenzijama na njihovu zemlju) nije vršena preko represivnog aparata , nego se vršila putem kulture, tj. uradaka duha (književnost, film, teatar) plus populistička nauka, naročito historija.
Međutim, nakon vojno nepovoljnog razvoja rata u Hrvatskoj i BiH (nakon što su „izgubili“ u tim ratovima, a poslije i na Kosovu), procjena je – potrebno je vraćati se kulturi i jačati duhovno jedinstvo „radi očuvanja ugroženog identiteta srpskog naroda“.
Osmotrimo nešto bliže ovaj vrlo važan, dugoročno, strateški najvažniji element u srpskoj državnoj politici.
III
Kulturološki aspekti taktike aktivnog čekanja
Ivan Čolović, doktor etnologije, u ogledu „Kultura, nacija, teritorija“, objavljenom u magazinu „Republika“, br. 288/289, 1 – 31. 7. 2002, bavi se kulturološkim aspektom srpske nacionalne politike, precizno zasjecajući stanje svijesti srpske etnonacionalističke elite, nakon izgubljenih ratova. Imena i citati na koje se ovdje pozivamo su iz njegovog naprijed citiranog ogleda, kojeg preporučujemo pažnji znatiželjnih čitalaca.
Tako već u toku ratova u BiH i Hrvatskoj, na Drugom kongresu srpskih intelektualaca, održanom u Beogradu, 22 – 23. 4. 1994, historičar Milorad Ekmečić kaže kako je „kulturno ujedinjavanje, pretpostavka političkom ujedinjavanju“.
Ekmečićev kolega Vasilije Krestić razvija tezu, pa kaže da se „bez istinskog duhovnog jedinstva našeg naroda, neće moći s uspehom izvršiti ni politički ni teritorijalno ujedinjenje“. Krestić pri tome smatra da ta dva ujedinjenja treba provoditi paralelno, a ne raditi na jednom pa onda na drugom; „to su procesi koji moraju ići uporedo“, kaže Krestić. A književnik Radomir Smiljanić, prednje imperijane kulturološke nacionalne teze prihvata i razvija do kraja pa kaže: „Inteligencija treba da krči put i da olakšavaju put politici i topovima ako hoćete“.
U formuliranju nacionalnih ciljeva srpske državne politike, navodi dalje doktor Čolović u njegovom naprijed citiranom radu, važnu ulogu je odigrao okrugli sto na temu „Srpski narod u novoj geopolitičkoj stvarnosti“. Taj skup je održan na Fruškoj gori, Vojvodina, 29. na 31. 1. 1997. Na tom skupu je istupio i historičar umjetnosti Nikola Kusovac, sa referatom: „Značaj kulture i obrazovanja u očuvanju istorijske svesti srpskog naroda“.
U tekstu neskrivene namjere nuđenja programskih smjernica nacionalne politike, traži se kulturno i duhovno jedinstvo Srba, a kultura i obrazovanje se u nacionalnoj stvari i značaju „jednači sa značenjem vojske i policije“. Ako se tako bude postupalo, „organizovanim radom može se, u ovo zlo vreme velikih stradanja i još većih iskušenja, sačuvati stvaralačka iskra koja bi u povoljnim uslovima i boljim međunarodnim prilikama razgorela oganj iz kojega treba da vaskrsne država svih Srba“, piše Kusovac.
Čolović analizira istupe i citira još neka značajna imena srpske kulture i politike, kao npr. istup predsjednik Srpske Akademije nauka i umetnosti, Dejana Medakovića, na skupu „Dijaspora 99“, Beograd, 4. na 5. august 1999, gdje naglašava da je „nacionalno duhovno jedinstvo“, ona „koheziona sila“ zahvaljujući kojoj je srpski narod dočekao „vaskrs svoje izgubljene države 1804“, a sa malo strpljenja može dočekati i ostvarenje drugih svojih „nada i želja“; citira se i bivši ministar kulture Željko Simić i njegova jadikovka nad Kosovom nakon izgubljenog rata, ali i najava da prava borba za Kosovo tek počinje…
Dalje se citira Slobodan Rakitić, Matija Bećković, Milovan Danojlić i ostali koje ovdje ne navodimo, jer je i ovo dovoljno da bi se ilustrirala tendencija upotrebe kuture kao oružja u borbi za teritorije, od čega srpska državna politika i dalje ne odstupa.
Nastavlja se.
(Izvadci iz autorove političke studije Etnonacionalizam na pokaz)