Napisala, prevela i obradila: Amna Dumpor
U članku za magazin Eurozone od 15. 5. 2018. pod nazivom “Koliko je desno ljevica” (“How right is the left”), eurozone.com, Kyrylo Tkachenko piše o uzročno-posljedičnoj vezi između krajnje ljevice i krajnje desnice u Ukrajini. Ovaj članak je, kao nastavak još ranije puštenog prvog dijela teksta na temu Teorija potkovice (vidjeti povezane sadržaje na kraju ovog članka), pripremljen za objavljivanje čim se pojavio, 2018, ali zbog tehničkih problema nije pušten do evo danas. Članak je posebno zanimljiv iz vizure aktuelne agresije Rusije na Ukrajinu i reagiranja na tu agresiju u spektru lijevog i desnog u političkom mišljenju i praksi, pa ga stoga, uz pridodati komentar prenosim u cjelini.
Pojašnjenje prevoditeljice članka:
U političkoj (*) Teoriji potkovice tvrdi se da su krajnja ljevica i krajnja desnica umjesto na suprotnim i suprostavljajućim krajevima linearne političke ose, zapravo vrlo slične jedna drugoj, baš kao što su slični i krajevi potkovice. Teorija se pripisuje francuskom piscu Jean-PierreFaye-u, sa kratkim izvodom iz biografije u tekstu ispod. Pristalice ove teorije ukazuju na niz sličnosti između krajnje ljevice i krajnje desnice, uključujući i njihovu prirodnu sklonost i gravitaciju ka autoritatizmu ili totalitarizmu. U tekstu su navedeni određeni primjeri preslikavanja lijevog i desnog političkog ekstrema, ali ćemo se složiti da se to nigdje nije tako vjerodostojno pokazalo i odrazilo kao na našim prostorima početkom ‘90-ih godina. U širem kontekstu, slično se pokazalo i u cijeloj Istočnoj Europi, nakon pada Berlinskog zida i sunovrata komunizma po cijeloj ideološkoj kičmi.
1.
NjEMAČKA RADIKALNA LJEVICA I UKRAJINA
Kyrylo Tkachenko
Suosnivač i ko-urednik ukrajinskog časopisa za društvenu kritiku Spilne; politički aktivista, Pokret Slobodne Mumije
U 2014. godini, Ukrajina je iznenada postala glavni fokus zapadne radikalne ljevice, a ono što se bjelodano manifestiralo jeste visok i upečatljiv stepen preklapanja između radikalno lijeve i krajnje desničarske interpretacije tamošnjih zbivanja. Kako to objasniti? Dobro mjesto za početak, tvrdi Kyrylo Tkachenko, je Njemačka. Čitajući njemačke najradikalnije ljevičarske novine ili slušajući govore najistaknutijih ljevičarskih političara tamo, znatiželjan čitalac bi “naučio” interesantne stvari o Ukrajini, npr.:
- Maidanska revolucija (antivladin revolt proevropskih orjentisanih građana Kijeva), privukla je “antisemitsku ultra-desnu mafiju” koja je stvorila “etnički oslobođene zone”,
- Prema novom ukrajinskom zakonodavstvu, ruski jezik je zabranjen, a došlo je i do povećanja antiruskog nasilja u Ukrajini,
- “Promjenu režima” u Ukrajini finansirala je SAD sa 5 milijardi dolara,
- Četiri institucije za obuku političkih aktivista u Ukrajini dobile su ime po Joseph Goebbels-u,
- Ukrajinski državni simbol trožda je nacistički simbol, itd..
Prednje je samo izvadak iz novina koje su odštampane u preko 10.000 primjeraka, sa komentarima vodećih političara iz stranke Die Linke-a. Izjave ove vrste nisu tek istrgnuti citati iz konteksta; naprotiv, one su izričito reprezentativne. Čak i u najvećim ljevičarskim novinama kao sto je Jungle World gdje se još i može naići na antistaljinističku i antirusku kritiku, istaknute su izjave poput: “Krim je ruski, jednako kao što je Donja Saksonija Njemačka.”
Ako se spustimo jednu stepenicu niže, sresti ćemo se sa još većim apsurdima u vezi sa Ukrajinom, od ponavljanja klasičnog tipa ruskog šovinizma da Ukrajina nije “prava” zemlja, da ukrajinski nije “pravi” jezik, do otkrivanja da je bilo etničkog čišćenja Rumuna u Ukrajini, itsl.
Naravno, postojali su i neki izuzeci, ali su njihovi glasovi ostali u manjini i jedva da su mogli uticati na opšti trend. Prijedlog da se osudi aneksija Krima i angažovanje Rusije u ratu u Donbasu nije samo većinski odbačen; (rezultat glasanja za to je popraćen gromoglasnim aplauzom i stojećim ovacijama).
Isti ti ekstremno lijevi agitatori su osudili i demonstracije ispred ruske ambasade u Berlinu, organizirane kao protest zbog opsade Aleppa; i tu smo mogli uočiti mnogo bijesnih povika ljevice koja je “plakatirala” ovaj akt protesta kao “rusofobičku akciju” koja navodno nema nikakve veze sa stvarnim mirovnim naporima.
U toj i takvoj štampi, mnogo se može “naučiti” i o ljevičarskoj podršci samoproklamovanim “antifašistima” u Donbasu, ali je teško naći podršku teritorijalnom integritetu Ukrajine, izraze solidarnost sa stanovnicima Aleppa ili, recimo, izraze solidarnosti i podrške progonjenim homoseksualacima u Rusiji. Čak i tamo gdje se naleti na takvu uvjetno rečeno podršku, ista se relativizuje sa “ali” klauzulom u istoj rečenici.
Postoji više desetina sličnih primjera, koji ne predstavljaju samo skupinu pojedinačnih nepovezanih slučajeva, već su dio koherentne slike nespornog i jasnog trenda unutar njemačke radikalne ljevice. To je važno naglasiti jer postoji argument da je ljevica široko i višestruko fluidan fenomen, tako da svaka generalizacija o navodnoj dominaciji proruskih stavova nije tačna.
Ovaj argument su izbacili isti oni prema kojima okupacija Krima i rat u Ukrajini, navodno nema ništa sa Rusijom. Ti ljudi i dalje ostaju u stranci, učestvuju na demonstracijama u kojima se tolerišu transparenti poput “Hvala Rusiji za oslobođenje Aleppa” i u štampi poturaju opravdavanje najgorih staljinističkih zločina, itd.
Kreis Soest and Sahra Wagenknecht (Die Linke) 20 February 2010. Izvor: Wiki Commons
Potraga za zajedničkom političkom platformom je trend koji se može vidjeti u oba slučaja političkog ekstrema (i onog lijevog i onog desnog). Iako se ova pojava manifestuje prije svega kroz preklapanja vezana za sadržaj, vjerujem da postoje dobri razlozi zbog čega se to naziva crveno-braon savezom.
Ovaj savez koji se zasniva na zajedničkom antiliberalnom raspoloženju nije samo prisutan u njemačkoj radikalnoj ljevici, nego i u francuskoj, španjolskoj i italijanskoj. Najznačajniji nedavni događaji u zapadnoj radikalnoj ljevici su “geopolitički zaokret” i iskazuje se u zauzimanju strana sa bilo kojim režimom koji se smatra antizapadnim, a naročito sa Rusijom. Ova pojava je gotovo nova, ali je od aneksije Krima preuzela nove proporcije i čak jasnije značenje.
Jedno neposredno objašnjenje bi bilo da je u pitanju neka vrsta zastarjelog “ljevičarskog” refleksa zasnovanog na konfuziji bivšeg sovjetskog Saveza s modernom Rusijom. Iako sama zbunjenost nije isključivo “ljevičarska” i još uvijek je dio šireg zapadnog kulturnog nasljeđa, to ne može biti cijela priča. Štaviše, ovaj refleks sam po sebi predstavlja neku vrstu simptoma unutrašnjih osobina ljevice.
———————————————–
Refleksije: Bosanskohercegovčka ljevica na raskršću
U bosanskohercegovačkoj političkoj zbilji moguće su i nemoguće kombinacije i koalicije, ali isključivo u cilju zadržavanja vlasti i privilegija, dok stvarnog ideološkog otklona i iskoraka još uvijek nema, niti se nazire. A ideološki otklon, bilo sa lijeve ili sa desne strane političkog ekstrema, je veoma teško ostvariti bez kritičkog osvrta i revalorizacije bivšeg sistema kao i sprovođenja temeljitih društvenih reformi, u cilju izlaska iz postojećeg (ideološkog) rama mišljenja.
Promjena paradigme razmišljanja i ideološki iskorak još uvijek nisu evidentni; ni u socijalnim relacijama, ni u političkom narativu, niti u ekonomskom modelu funkcionisanja.
Za BiH, jedini put demokratije, stabilnosti i očuvanja mira jeste u njenom priključenju na zapadne tokove civilizacije.
Sve druge opcije su štetne i kontraproduktivne, utiču na slabljenje države i povećavaju njenu ranjivost i izloženost u predatorskom okruženju sa jasnim teritorijalnim pretenzijama koje mogu dalje destabilizirati Region ili čak prouzrokovati neki vid hibridnog rata.
Ako bh. ljevica provede nužne ideološke reforme, desimbolizira i demistificira svoje duhovno biće, te se oslobodi svoje natalne veze sa “Prvom zemljom socijalizma”- dogledno će moći uspjeti da oslabi ekstremnu desnicu kao i njene pokušaje historijskog revizionizma, u nedostatku drugih političkih opcija. Bez politički jednakosnažnog oponenta, ekstremna desnica na granici zapadne civilizacije, etablirane demokratije i europskih vrijednosti, gubi smisao i mogućnost svog dugoročnog djelovanja , ostati će na kraju samo neartikulisano, plemensko urlanje relativno malih naroda sa velikim, bolesnim i neostvarivim ambicijama. (A.D)
———————————————
Izuzetna karakteristika geopolitičkog skretanja zapadne ljevice je stepen njenog preklapanja sa programom krajnje desnice. Najočigledniji primjer je čitav niz ujedinjenih koncepata neprijatelja. To su Sjedinjene Države, NATO, Evropska unija, “pokvarene” elite i tako dalje. Iako postoje značajni izuzeci i na lijevoj i na desnoj strani, antiamerikanizam i euroskepticizam postaju dominantni trend na obje strane.
Posebno je važna generalna korelacija između stepena antiamerikanizma i antisemitizma. Što je antiamerikanizam više postao centralni dio svjetskog konflikta, utoliko više pokazuje svoje antisemitske konotacije. Kao što se procjenjuje u pozadini situacije u Njemačkoj, ovo se odnosi na krajnju ljevicu bar onoliko koliko i na krajnju desnicu. Važno je ne samo navesti njihove zajedničke neprijatelje, već i istražiti kriterijume koji se koriste za njihov izbor. Ja bih tvrdio da je vezivna supstanca ove konstrukcije antiliberalizam.
U slučaju Ukrajine, stepen koordinacije ovih silnica, postigao je izuzetan nivo. Ovi akteri, koji se na nelegitimnom referendumu nakon aneksije Krima deklariraju “međunarodnim posmatračima izbora”, uglavnom su predstavnici europskih krajnje lijevih i krajnje desnih partija. Naravno, nisu otkrili ništa negativno za izvještavanje.
Najveća frakcija među proruskim takozvanim “mirovnim demonstracijama” u Njemačkoj bili su birači Die Linke-a i drugi po veličini birači desničarskih populista Alternative für Deutschland (AfD). Važno je reći da su same demonstracije organizovali istaknuti antisemiti što očigledno nije smetalo ni nekim visokim predstavnicima Die Linke-a da učestvuju u njima.
Čitavi pasusi u pisanjima na temu Ukrajine u ekstremno desnim i ekstremno lijevim časopisima su toliko identicni da je često veoma teško uočiti ikakvu razliku. U nekim slučajevima ih pišu čak i isti ljudi. Mark Bartalmai, njemački fotograf i filmski radnik istovremeno producira video zapise i tekstove o Ukrajini za krajnje lijevi list Junge Welt kao i za desničarski populistički magazin Compact.
Iako postoje očigledne razlike između krajnje ljevice i krajnje desnice, ne smijemo potcjenjivati opasnosti koje se već uočavaju na oba ova politička pola, kao i ono što možemo izgubiti ako bi reakcija na aktuelna politička pomjeranja, izazvana neprijateljskim nabojem ova dva ekstrema, postala glavnim pokretačem sukoba.
2.
SLUČAJ UKRAJINE
Will Ritter, autor, Kyiv Post, 2012.
U Ukrajini, umjesto da se gleda kroz politički objektiv lijevo i desno, političari i stranke uglavnom su klasifikovani kao proruski ili prozapadno orijentisane.
Ova dihotomija je bila naročito preovlađujuća u vremenu do i nakon 2004. godine, u vremenu tzv. Narančaste revolucije.
Međutim, da bi se u Ukrajini stvorile zrele pretpostavke za demokratiju, modus desnog i lijevog i “prave” socijaldemokratske partije na tom lijevom polu (kako ih definiše zapadni princip), mora zaživjeti.
Narativ predsjednika Viktora Janukoviča kao “proruskog” političara je srušen, a sa duom Victor Yushchenko – Julije Timošenko 2005 – 2009. godine, koji je bio neuspješan u postizanju duboke integracije sa Zapadom, prijedlog koncenzusa na liniji pro-Zapad/pro-Rusija, potrošio se u nadglašavanju “ko je ko” i “zašto je neko” u ukrajinskoj politici. Ta beskonačna rasprava i lično neprijateljstvo između Juščenka i Timošenka ultimativno su doveli do paralize “Narančastih godina”.
Drugi značajan razlog za disfunkciju Narančaste vlade je u velikoj mjeri previđen. Naime, Timošenko je političar sa ljevičarskim, intervencionističkim stavovima o ekonomskoj i socijalnoj politici, dok je Juščenko bio usidren u centru desnice na principima individualne odgovornosti i laissez-faire kapitalizma. Stoga je njihova politička kohabitacija od samog pocetka bila problematična.
Victor Yushchenko – Julije Timošenko
Tokom posljednje tri godine imali smo prilike pratiti razne desničarske konferencije kojima su prisustvovali ljevičari i vice versa. Stepen konfuzije ide tako daleko da se neki događaji ne mogu pravilno rangirati, jer okupljaju ljude sa krajnje desnice i krajnje ljevice manje ili više podjednako. Ludosti situacije vjerovatno najbolje ilustruje “slika” kojoj smo imali prilike svjedočiti tokom konzervativnog foruma održanog u Sankt Peterburgu u martu 2015. godine. Tokom ovog istaknutog događaja koji je okupio neke od najgorih ekstremista iz cijele Europe, brojni govornici su izjavili da predstavljaju “pravi antifašizam”. Napolju, u isto vreme, ljudi koji su došli da protestuju protiv održavanja takvog jednog foruma, bivaju hapšeni i pritvarani.
Bilo kako bilo, ukrajinska kriza može biti glavni pokretač za formiranje “crveno-braon” koalicija, ali sigurno nije jedino krizno žarište što pruža priliku za takvo koaliranje ekstremno lijevog i desnog. U trenutnoj situaciji, sa aktualnom krizom Europske Unije, javljaju se mnoge takve koalicije, npr.:
- između ljevičarske Sirize i desno konzervativnog Anela u Grčkoj,
- zatim tu je i zajednički nastup desničara i ljevičara tokom holandskog referenduma o sporazumu između EU i Ukrajine,
- tu svakako spada i stepen saglasnosti u euroskepticizmu koju su ostvarili krajnji desničarski kandidat Marine Le Pen i krajnji lijevi kandidat Jean-Luc Mélenchon na poslednjim predsjedničkim izborima u Francuskoj,
- ili miješanje antiimigrantske retorike i kritike EU od strane najnovije nade radikalne ljevice i lidera britanske laburističke partije Jeremy Corbyn-a
Pored Ukrajine, druga spektakularna prilika za crveno-braon koaliranje je Sirija.
Stepen preklapanja u podršci Assadu bio je izuzetan. U krajnjem desnom i krajnjem lijevom tumačenju, zapad je odgovoran za rat.
Ovaj”slučaj” je karakterističan po dubini lijevog antiliberalnog osporavanja (ponekad na marginama teorija zavjere), kao i po, u biti rasističkoj samoproklamovanoj, navodnoj “antiimperijalističkoj” ideologiji. U ovakvom hermetički zatvorenom licemjernom interpretacijskom okviru navodnog antiimperijalizma, zatvoren je prostor za pojavu istinske lijeve antiimperijalističke alternative.
Relativizacija i (ili) hvalospjevi i klicanja ruskoj vojnoj intervencije u Siriji, samo je logičan pandan ljevičarskog bijesa zbog navodnih zapadnih “upada”. Dok su neki istaknuti ljevičarski političari tvrdili da nema dokaza da ruske bombe ciljaju na civile ili da sumnjaju da li su Asadove snage ikada koristile hemijsko oružje, neke popularne ljevičarske novine veselo su obilježile razaranje Alepa kao “oslobođenje”.
Stepen preklapanja sa interpretacijama dominantnim na krajnjem desnom polu političkog klatna ide do te mjere da smo u Europi već bili svjedoci proasadovskih demonstracija tokom kojih su neki demonstranti stavljali pesnicu na čelo (kao komunistički pozdrav), dok su drugi ponosno pružali ruku u znaku “tradicionalnog” nacističkog pozdrava.
3.
LjEVIČARI, LIBERALI I UKRAJINA: PRIČA O DUPLIM STANDARDIMA
Stephen Velychenko, historičar i istraživač na katedri za ukrajinske studije Univerziteta u Torontu/ Foto: Krytyka.com
Proruski ljevičari i liberali izgleda da misle da je Putinov neoliberalni kapitalizam boji od europskog neoliberalnog kapitalizma te istom tolerišu imperijalistički napor da zadrži rusku hegemoniju ako ne i potpunu kontrolu nad Ukrajinom.
Čini se da takvi ljudi preferiraju megalomansku, destruktivnu pohlepu velikih bankara, vlasnika i menadžera u Rusiji u odnosu na njihove europske i američke kolege, iako prvi uživaju stepen nezavisnosti od vladinih regulacija na kojima im ovi drugi mogu samo pozavidjeti. Oni ne vide nikakvu sličnost između Putina i njegovih Euroazijaca i Georgea W. Bush-a i njegovih neokonzervativaca.
Prokremljinski ljevičari ne osuđuju Putina zbog pretvaranja Rusije u neosovjetsku kleptokratiju, niti ga prozivaju za imperijalističke ekspanzionističke ratove na zapadu i na jugu. Mnogo su kritični i zabrinuti za aktivnosti CIA i NSA, ali ne pokazuju sličnu zabrinutost za aktivnosti GRU i FSB-a.
Od 1991. godine, takvi ljevičari su ili bili nijemi ili su podržavali režime u Kini, Sjevernoj Africi, Siriji, Sjevernoj Koreji, Zimbabveu, Kongu i, nedavno, fundamentalističkim islamistima i fašističkim arapskim baatistima. Takvi ljevičari su također ignorisali probleme poput: katastrofe u Černobilu, sjevernokorejsku kupovinu ruskih podmornica za milione dolara iz 1994. godine za vrijeme najveće gladi u zemlji, ili masakr u Ruandi.
Pored rusofilije, materijalnog interesa i jednostavnog neznanja, drugo objašnjenje za ove dvostruke standarde jeste to što takvi ljevičari analiziraju događaje u smislu antiamerikanizma umjesto antiimperijalizma.
Ovakav stav rezultira osudom angloameričkog i europskog neoliberalnog kapitalizma, ali ne i ruskog.
I nije tu tek riječ o mržnji prema SAD-u. Za zapadnu ljevicu, Rusija za vrijeme predsjedavanja predsjednika Jeljcina (koji je izgleda iskreno nastojao napraviti demokratski prodor), nije bila podsticaj za zapadnu ljevicu.
Uzbuđenje su izazvale ruske vojne avanture u inostranstvu – veselo prihvaćene od strane ljevice i opravdavane kao dio velike borbe protiv zapadnog ekspanzionizma.
Pri tome, najvažnije je da se, i u slučaju Ukrajine i u slučaju Sirije, Rusija svrstala na stranu diktature i kao takva se uključila u borbu za suzbijanje apsolutno legitimnih demonstracija (i onda bune) građana. Nije slučajno da se zapadnjačka ljevica nije pokrenula u čečenskom ratu, iako je taj rat bio daleko brutalniji od ratova u Siriji i Ukrajini, i mogla se na neki način opozivati sa stanovišta međunarodnog prava.
Teško je shvatiti zašto se radikalna ljevica koja propovjeda sekularnu, egalitarnu i pacifističku politiku – divi ruskom „postkomunističkom i neokonzervativnom“ sistemu, koji pokazuje jake autoritarne i šovinističke tendencije, naglašava ulogu religije, reprodukuje i jača masovnu nejednakost, te promoviše agresivne nacionalističke ideje i više puta ugrožava Zapad nuklearnim oružjem. Osnovne vrijednosti ruskog režima, u kojem se često spominju nacija, porodica i hrišćanstvo, rijetko su vodilja za ljevičarske stranke.
Možemo biti sasvim sigurni – ako i kada Rusija postane normalna, demokratska i mirna država, automatski će prestati biti inspiracija međunarodne radikalne ljevice.
(Izvor: “How right is the left”, Eurozine.com; 15. 5. 2018/Leftists, Liberals, and Ukraine: A Tale of Double Standards; February 2015)
Povezani sadržaj:
Magnicki zakon i nastojanja Vladimira Putina da me likvidira